Stüdyo, müzik icrası ve üretimi amacıyla müzik yapan insanların kullandığı bir araçtır. Stüdyo içindeki her ekipman bir göreve ve amaca hitab eder. Mikrofon, duyulan sesi sisteme aktarır, preamfi sesi güçlendirip karakter katar, mikser sesi düzeltir; dengeler, hoparlör sesi verir vs.. Müzik yazılımı ise müzik kompozisyonu, dijital kayıt, müzik üzerindeki sesleri sentezleme ve düzenleme üzerine kullanılan dijital yazılımlara (bilgisayar programı) verilen addır. Müzik yazılımı tarihi neredeyse 40 yıllık bir geçmişe dayanır. Bu yazılımlar geleneksel müzik enstrümanlarıyla bağ kurmaya çalışan, insanlara daha önce hiç görmedikleri şekilde beste ve müzik yapma konusunda yeni ve yaratıcı yollar sunan yeni bir müzik üretim yolu haline gelmiştir.
Müzik Prodüksiyon Yazılım Araçlarının Tarihçesi
Müzik yazılımlarını üretme çalışmaları 1960'lı ve 70'li yıllara dayanıyordu. Bu çalışmalar ilkel seviyede olsa da, yazılımın ve müzikal prodüksiyonun gelecekteki gelişimi için temel oluşturmasına yardımcı oldu. İlk müzik yazılımı çalışmaları Stanford ve Penn State gibi üniversitelerde büyük bilgisayarlarda yürütülüyordu. MIDI teknolojisinin gelişmesi ile beraber yaklaşık 50 müzik programı 1978 yılında ortaya çıktı ve günümüzde hala geliştirilerek kullanılmaktadır.
DAW (Digital Audio Workstation) Sistemleri
1970'ler ve 1980'lerdeki dijital ses iş istasyonlarındaki ilk denemeler, yüksek depolama maliyeti ve zamanın işlemci ve disk hızları gibi sınırlamalarla karşı karşıya kalmıştır. Daw sistemlerde ilk girişim; Soundstream tarafından 1977'de piyasada bulunan en güncel bilgisayar donanımını kullanan dijital ses kayıt cihazları idi. Soundstream'in tasarladığı Digital Audio Processor, DAP (Dijital Ses İşlemcisi) adında özel bir yazılım paketi; bir DEC PDP-11/60 mini bilgisayardan, bir Braegen 14 "plakalı sabit disk sürücüsünden, ses dalga formlarını görüntülemek için bir depolama osiloskopundan oluşturulmuş, düzenleme ve sistem kontrolü için video görüntüleme terminali ile donatılmıştır.
PDP-11'in Unibus yuvalarına (Dijital Ses Arabirimi veya DAI) takılan arabirim kartları, Soundstream'in dijital kayıt cihazlarına ve klasik analoga arabirim yapmak için analog ve dijital ses girişi ve çıkışı sağlamıştır. Aynı zamanda Teyp kaydedicileri DAP yazılımı, sistemin sabit disklerinde kaydedilmiş sese ilişkin düzenlemeleri gerçekleştirebilir ve crossfade gibi efektler sağlayabilmekteydi.
O dönem ikinci bir girişim 1979 yılında Fairlight adlı bir şirket tarafından oldu. Fairlight ilk "Bilgisayar Müzik Enstrümanı" nı üretti. Bu örnekleyici ve dijital synthesizer, bir sabit disk kayıt sistemi ve MFX serisi dijital ses iş istasyonu geliştirme üstüne kurulmuştu. Her ne kadar CMI bilgisayar tabanlı bir DAW olmasa da CRT monitörüne sahipti ve QDOS adlı bir işletim sistemi üstünde çalışıryordu. Birçok şirketin günümüzde modellediği önemli özelliklerden biri, gerçek zamanlı bir grafik işleyici sequencer olan CMI'nin "Page R" yazılımıydı.
Midi
1970'li yılların sonunda elektronik müzik aletleri hızla yaygınlaştı ve fiyatların düşmesiyle daha geniş kitlelerce alınabilir hale geldi. Ancak bu cihazların büyük bir bölümü birbiriyle uyumlu değildi; bu nedenle, birlikte kullanılmaları pek mümkün olmuyordu. Zaman içinde çeşitli standartlarda; Analog
kontrol voltajları (her oktav için 1 volt veya volt başına hertz logaritması), Analog zamanlayıcı; tetikleyici (trigger) ve geçit (gate) sinyalleri (-15 ile +15 volt arasında pozitif "V-trig" ve negatif "S-trig" değerleri) Roland Corporation tarafından patentli DCB (digital control bus) ve Yamaha'nın Keycode sistemleri gibi dijital sistemler türedi.
Bu çeşitlemeler sektörü canlandırsa da kullanıcıların şikayetleri giderek artmaktaydı. 1981 yılında Dave Smith söz konusu soruna bir çare bulmak amacıyla Audio Engineering Society'ye sunduğu bir makalede MIDI standardının ilk adımlarını atmış, önerinin büyük ilgi görmesi üzerine protokol Ağustos 1983'te MIDI Specification 1.0 ismiyle yayımlanmıştır.
MIDI teknolojisi, kişiye bir enstrümanın dokunmatik kontrolünü sağlayan ve bilgisayardaki yazılımı doğrudan oynatan, aranje yapımında kullanıcıya maksimum kontrolünü sağlayan, müzik yazılımı için donanımın anahtar bağlantısını barındırır. İlerleyen zamanda 1990'ların başında oluşan büyük bir gelişme, müzik yazılımının ekran üzerinde daha fazla veri göstermesi ve daha kolay ve anlaşılması için daha ayrıntılı ekranların eklenmesiydi.
1980'lerin sonuna gelindiğinde, MSX (Yamaha CX5M), Apple Macintosh, Atari ST ve Commodore Amiga gibi tüketici düzeyinde üretilen bilgisayarların birçoğu dijital ses düzenleme işlemlerini gerçekleştirecek güçte çalışmaya başladı. Mühendisler, Microdeal'in Replay Professional'ı ve Digidesign'ın "Ses Araçları" ve "Ses Tasarımı" ile Macromedia'nın Soundedit'i, E-mu Emulator II ve Akai S900 gibi örnekleme klavyeleri (synthesizer) ses örneklerini düzenlemek için kullandı. 1989'da Sonic Solutions, ilk profesyonel (24 bit'lik 48 kHz) disk tabanlı doğrusal olmayan ses düzenleme sistemini piyasaya sürdü. Daha önce George Lucas'ın Sprocket Systems'de yapılan araştırmalara dayanan Mac IIfx tabanlı Sonic Sistemi, Sony'nin endüstri standardı U-matic bant tabanlı dijital ses düzenleyicisinin tümleşik kontrolü ile eksiksiz CD premasterleme özelliğine sahipti. Bu ses yazılımı ve donanımının bileşimi, şimdi Dijital Ses İş İstasyonu veya DAW olarak anılacak olan en eski ticari örneği idi. 1994'te, OSC adlı California'daki bir şirket, DECK adında, 4 yollu düzenleyici-kaydedici uygulama üretti. Bu ürün The Residents'ın "Freakshow" prodüksiyonunda kullanılan Digidesign'ın donanım sisteminde çalışıyordu.
Birçok büyük kayıt stüdyosu, Digidesign'ın çoğu analog kayıt cihazında geleneksel yöntem
ve sinyal akışından sonra modellenen Pro Tools yazılımını tanıtmasından sonra programlar dijital hale geldi. Çoğu DAW, Apple Mac tabanlıydı (ör. Pro Tools, Studer Dyaxis, Sonic Solutions). 1992'de ilk Windows tabanlı DAW'lar IQS Yenilikçi Kalite Yazılımı (şimdiki adı SAWStudio), Ses Tasarımı Dijital Teknolojisi, SADiE, Echo Dijital Ses ve Spektral Sentez gibi şirketlerden ortaya çıkmaya başladı. Bu noktadaki tüm sistemlerde ses işleme için özel donanım kullandı.
1993 yılında Alman şirket Steinberg, Atari Falcon 030'da Cubase Audio’yu çıkardı. Bu sürüm, sadece yerli donanım kullanılarak 8 yollu ses kaydı ve oynatma özelliğine sahip DSP (işlemci) yerleşik efektleri getirdi. 1993 yılında piyasaya sürülen ilk Windows tabanlı yazılım ürünü, Samplitude Studio’dur (daha önce 1992'de Commodore Amiga'nın ses editörü olarak varlığını sürdürdü).
Günümüzde DAW (Digital Audio Workstation)
1996 yılında Steinberg, herhangi bir harici DSP donanımı gerektirmeden Apple Macintosh'ta 32 sese kadar kayıt yapabilen Cubase VST'yi piyasaya sürdü. Cubase sadece kayıt ve düzenleme için bant benzeri bir arabirim modelledi, aynı zamanda analog stüdyolarda yaygın olan mixer masası ve efekt raflarının tümünü de modelledi. Bu durum hem özelliklerde hem de fiyat etiketinde DAW dünyasında devrim yarattı ve çoğu çağdaş DAW sistemleri tarafından taklit edildi. Ve günümüzde bu gelişmelerin devamında pek çok farklı müzik yapım yazılımı piyasaya sürülmüş durumdadır.
DAW Sistemler Nasıl Çalışır ?
DAW sistemler; müzik parçaları, şarkılar, konuşma ya da ses efektleri gibi ses dosyalarının kaydedilmesi, düzenlenmesi ve üretilmesi için kullanılan elektronik bir cihaz ya da uygulama yazılımıdır. DAW'lar; bir dizüstü bilgisayardaki tek bir yazılım programından entegre bağımsız bir birime, merkezi bir bilgisayar tarafından kontrol edilen sayısız bileşenlerin oldukça karmaşık bir yapılandırmasına kadar geniş bir yelpazede yapılandırmalara sahiptir. Yapılandırmaya bakılmaksızın, modern DAW'ların merkezi bir arayüzü vardır ve kullanıcıya, birden fazla kaydı ve parçaları, nihai üretilen bir araca dönüştürür ve değiştirir. Ses düzenleme, ses karakterini düzenleme ve üretme olanağı sağlayan bir yazılımdır. Çoğu Daw üzerinden müzik düzenlenebilir, efektler - filtreler uygulanabilir, stereo kanalları ayarlanabilir vb. Bir dijital ses iş istasyonu (DAW), büyük bir oranda yazılımdan oluşur ve genellikle birçok farklı yazılım paketi bileşeninden oluşur ve bunlara GTK +, Qt veya GUI widget'ları için başka bir kütüphane kullanarak birleştirilmiş bir grafik kullanıcı arayüzü aracılığıyla erişebilirsiniz. Müzik ile kullanılmak üzere tasarlanan editörler, genellikle kullanıcının tutma ve düzenleme (hold ve edit) için çeşitli ses dosyası formatlarını dışa aktarma özelliğini barındırır. Bir veya daha fazla girdiden ses kaydeder ve kayıtları bilgisayarın belleğine dijital ses olarak yerleştirir. Ses zaman çizelgesindeki herhangi bir sesin başlangıç zamanını, durma zamanını ve süresini düzenler. DAW'lar müzik, radyo, televizyon, podcast'ler, multimedya ve karmaşık kaydedilmiş sese ihtiyaç duyulan hemen hemen her ortamda üretim ve kayıt için kullanılır.
Bu günlerde, pahalı kayıt stüdyoları ve mükemmel kayıtları elde etmek için bolca saat harcamak artık müzisyenlerin tercihi değildir. Teknoloji, yeterince küçük boyutlara ulaştı ve donanımın çoğuna imkanı olan herkes erişebiliyor ve yazılım neredeyse dünyanın herhangi bir yerinde sizinle birlikte taşınabiliyor. Bir müzik yazılımında Akustik gitardan, kemana kadar her şeyi bulabilir ve yanınızda götürebilirsiniz.
Müzik teknolojisindeki bu ilerleme yazılımlardaki kullanımı daha kolay hale getirmiştir. Müzik düzenleme yazılımı veya Dijital Ses İş İstasyonları (DAW'ler) günümüzde 1000 $ 'ın altında satın alınabilir, bir hafta içinde öğrenilebilir ve geleneksel ses masasının 100 katı performansa kadar kullanılabilir.
Mevcut Teknoloji
Günümüz müzisyenleri için, DAW'lardan sentezleyicilere, sosyal medyaya ve müzik akış servislerine kadar çok sayıda aygıt ve müzik dağıtım platformu alternatifi mevcut. Bu teknolojilerin varlığı nihayet müziğin plak şirketlerinin elinden çıkarılmasını ve müzisyenlerin eline geçmesiyle, kârın yeni meydan okumasıyla sonuçlanmaktadır.
Mevcut teknoloji, bir müzisyenin kendi müziğini üretmesini kolaylaştırır, ancak doğru bir şekilde kullanılması bir müzisyenin tanıtımına ve para kazanmasına yardımcı olabilir. Bir müzisyenin artık bir dükkanda raf alanı için diğer sanatçılarla rekabet etmesi gerekmez; hatta distribütörler veya üreticiler hakkında endişe etmemesi gibi bazı yararlar da bulunmaktadır. Yıllar geçtikçe fiziksel kayıt satışları daha az görülmektedir; ancak bir müzisyen müzik akışı, telif hakları edinme ve lisansları imzalama yoluyla veya çevrimiçi öğretici yoluyla (internet üzerinden müzik öğretme) para kazanabilir.
Güncel müzik platformları, üçüncü bir tarafın (plak şirketi) gerekliliğini ortadan kaldırarak, müzisyenlerin doğrudan dinleyicilere erişebilmelerini sağlamaktadır. Yaratıcı kontrol, müzisyenlere geri döndükçe, müzik endüstrisinin iş dünyasından da sorumlu olduklarını fark ettikleri için, bu da fayda ve çatışmaları beraberinde getirmektedir. Kendi kendine tanıtım daha önce hiç bu kadar önem kazanmamış, hatta geçmişte hiç bu kadar kolay veya ucuz olmamıştır.
Müzik Üretiminin Geleceği
Müzik üretiminin geleceğine karar vermek yeni nesil müzisyenlere bağlı. Bugüne kadar gelişen tüm müzik teknolojisi uygulamaları müzik yapısını değiştirmektedir. Günümüzde, dünden çok müzik dinleniyor, paylaşılıyor ve satılıyor ve bu, durdurulması muhtemel olmayan bir trend halinde ilerliyor. Müzisyenler, müziğini en iyi hale getirmenin yoluna karar vermek ve bunu yaparak para kazanmak için teknoloji ile beraber ilerlemeye saf tutuyor.
KAYNAKÇA
Tanrıverdi, Haydar. “Ses Kaydında Bilgisayar Faktörü”. Yüksek Lisans Tezi.
İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995.
Tamöz, Volga. “Adım Adım Bir Müzik Albümü Prodüksiyonu - Bir Müzik Albümü Prodüksiyonu ve Uygulama Aşamaları”. Yüksek Lisans Tezi.
Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
Sınır, İsmail. “Türk Popüler Müziğinde Aranjörlüğün Dönüşümü”. Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
Köse, Mert Can. “Yeni İletişim Ve Müzik Teknolojilerinin Müzik Endüstrisindeki Dönüştürücü Etkisi: Türkiye'de Bağımsız Müzik”. Yüksek Lisans Tezi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
Pelen, Semih. “Türkiye'de Müzik Teknolojisi Eğitimi: Lisans Programları Ve Stüdyo/Laboratuvar Olanaklarının Karşılaştırılması”. Yüksek Lisans Tezi.
Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
Byrd, Donald. 1977. An Integrated Computer Music Software System.
The Mit Press Computer Music Journal. v. 1, p. 2: 55-60.
Taylor, D. Timothy. 1997. Global Pop: World Music, World Markets.
Psychology Press. p. 271.
Collins, Nick. 2008. The Analysis of Generative Music Programs. Organised Sound,
Cambridge University Press. v. 13, p. 3: 237-248.
Kızılkaya, Nezir. 2011. Müzik Sanatının Bilişim Yolculuğu. İnönü Üniversitesi,
Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri. s. 753-756.
Burgess, J. Richard. 2014. The History of Music Production.
Oxford University Press. p. 245.
Özer, C. Mehmet. 2015. Bilgisayar Müziği Dillerinin Tarihçesi.
Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuarı dergisi. c. 6 s. 47-59.
Erdal, Y. Kadri . 2016. Elektronik Müziğin Gelişimi Ve Türk Bestecilerin Elektronik Müziğe Katkıları.
Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sanatta Yeterlik Programı. s. 17: 47-69.
Toynbee, Jason. 2016. Making Popular Music: Musicians, Creativity and Institutions. Bloomsbury Publishing. p. 200.
Jinseung, Han . 2011. Dijital Olarak İşlenen Müzik Oluşturma (DPMC): Müzik teknolojisini kullanan müzik kompozisyon yaklaşımı.
Columbia Üniversitesi Öğretmen Okulu. s. 247.
Jeremy, Morris Wade. 2010. Dijital Müzik Hammaddesinin Anlaşılması.
McGill University (Canada). s. 305.
Chung, Szu-Ming. 2003. A music program for grade one based on the New Music Curriculum Standards (1993) in Taiwan. Texas Tech University. s. 238.
McNichol, Alistair. 2014. 3. etapta müzik bestelemek için dijital teknoloji: yaratıcı düşünme fırsatları.
Huddersfield Üniversitesi (İngiltere).
Augé, Marc (1995) Non-Places: Süper Dirençli Bir Antropolojiye Giriş (Trans John Howe) (New York: Verso).
Bull, Michael (2000) Şehri Ortaya Çıkarma: Kişisel Stereolar ve Gündelik Yaşamın Yönetimi (Oxford: Berg).
Crowdy, Denis & Karl Neuenfeldt (2003) 'Birlikte Çalışan, Çok Uluslu Müzik Kayıt Projesinin Teknoloji, Estetik ve Kültür Politikaları: Veiga, Veiga ve Gezici Overdub'lar', Dönüşümler 7 (Eylül).
Eargle, John (1980) Ses Kaydı, 2. baskı (New York: Van Nostrand Reinhold).
Granata, Charles L. (1999) Sinatra ile Oturumlar: Frank Sinatra ve Kayıt Sanatı (Chicago, IL: Bir Cappella Kitapları).
Hennion, Antoine (1989) 'Üretim ve Tüketim Arasındaki Aracı: Popüler Müziğin Üreticisi', Bilim, Teknoloji ve İnsan Değerleri 14 (4): 400-424.
Ivey, William (1982) W. Ferris & M.L.'de 'Nashville Sesi'ndeki Ticaret ve Gelenek' Hart (eds), Halk Müziği ve Modern Ses (Jackson, MS: University Press of Mississippi): 129-138.
Kealy, Edward R. (1979) 'El Sanatlarından Sanata: Ses Karıştırıcıları ve Popüler Müzik Örneği', İş ve Meslek Sosyolojisi 6 (1): 3-29.